Stymulacja słuchowa w terapii logopedycznej

Ćwiczenia słuchowe są ważnym elementem w profilaktyce i terapii logopedycznej, biorąc pod uwagę, że człowiek, zanim nauczy się mówić, najpierw uczy się słuchać. Prawidłowość ta, charakterystyczna dla ontogenezy mowy, powinna być również zachowana w trakcie przeprowadzania terapii logopedycznej – pacjent powinien na początku pracy nad prawidłową mową nauczyć się właściwie słyszeć i odpowiednio klasyfikować oraz oceniać dźwięki mowy.
Alfred Tomatis twierdził, że „mówimy uszami”. Możemy powtórzyć jakiś dźwięk tylko wtedy, gdy go prawidłowo odbieramy i analizujemy. Sposób, w jaki ucho i mózg odbierają komunikat dźwiękowy, determinuje sposób jego głosowego odtworzenia. Wprowadził on rozróżnienie między terminami „słyszenie” i „słuchanie”. Słyszenie jest procesem biernym, zależnym wyłącznie od sprawności narządu słuchu. Może zostać zaburzone w razie uszkodzenia ucha. Natomiast słuchanie, czyli uwaga słuchowa, jest procesem aktywnym – percepcją dźwięku i wykorzystaniem płynącej z niego informacji. Umiejętność słuchania odgrywa więc zasadniczą rolę w percepcji mowy, a zaburzenia uwagi słuchowej mogą przyczyniać się do rozwoju problemów z mową.
Rozwój funkcji słuchowych warunkowany jest dojrzewaniem układu słuchowego, a także odpowiednią stymulacją dźwiękową. Wpływają na siebie również umiejętności osiągane w ramach różnych rodzajów percepcji. Dziecko uczy się poznawania świata na podstawie jego akustycznych cech, uczy się również wykorzystywania dźwięków do komunikowania się z otoczeniem. Dźwięki służące do komunikowania się mają początkowo (dla dziecka) charakter niejęzykowy (komunikacja niewerbalna), ale z czasem odkrywany jest przez dziecko wymiar językowy dźwięków.
Interakcja dziecka z otoczeniem na podstawie dźwięków rozpoczyna się już w okresie prenatalnym i wtedy to kształtują się również podstawy procesów mowy. W pierwszym trymestrze rozwoju prenatalnego organ słuchu jest najlepiej rozwiniętym organem zmysłowym. W dziesiątym tygodniu ciąży morfogeneza narządu słuchu zostaje zakończona. Na tak wczesnym etapie rozwoju płód potrafi już odbierać oraz przetwarzać fale akustyczne.

ROZWÓJ NARZĄDU SŁUCHU (za: Pruszewicz, Obrębowski, Poznań 2010):
Okres zarodkowy:

• 19.–21. dzień: płytka słuchowa;
• 23.–26. dzień: otocysta;
• 31.–35. dzień: różnicowanie się morfologiczne błędnika błoniastego;
• 37.–42. dzień: wykształcają się przewody półkoliste;
• 44.–48. dzień: powstają zakręty przewodu ślimakowego;
• 48.–51. dzień: wykształcone są przewody półkoliste, przewód ślimakowy, kosteczki słuchowe, małżowina uszna;
• 56.–60. dzień: pierwotny przewód słuchowy zewnętrzny.

Okres płodowy:

• 8.–12. tydzień: grzebienie bańkowe;
• 10. tydzień: schody bębenka, rozwój układu tętniczego błędnika;
• 11.–12. tydzień: rozwój narządu Cortiego;
• 12. tydzień: błona bębenkowa;
• 16. tydzień: plamki łagiewki i woreczka;
• 20.–21. tydzień: narząd Cortiego w pełni rozwinięty;
• 23. tydzień: wykształcony błędnik kostny;
• 28.–29. tydzień: rozwój układu pneumatycznego...